Kinderen informeren en betrekken
Het is belangrijk dat het effect van medicijnen en behandelingen op kinderen wetenschappelijk wordt onderzocht, maar je wilt een kind er niet onnodig mee belasten en al helemaal geen schade toebrengen. Dat is het dilemma van medisch-wetenschappelijk onderzoek bij kinderen. Kindenonderzoek.nl geeft zowel kinderen en ouders als zorgprofessionals uitgebreide informatie.
De gemiddelde deelnemer aan onderzoek naar de werking van medicijnen en behandelingen is een gezonde volwassen man. De uitkomsten zeggen weinig over het effect op kinderen en jongeren omdat hun lichaam heel anders kan reageren, maar ondertussen krijgen ze als ze ziek zijn wel allerlei medicijnen. Sinds een wetswijziging in 2016 is het beter mogelijk om de effecten op kinderen en jongeren te testen, maar hoe doe je dat, wat zijn de wettelijke kaders, hoe betrek en informeer je kinderen en ouders? Dat zijn vragen waarop veel onderzoekers het antwoord zoeken.
Promotie
Gelukkig hebben Irma Hein, Mira Staphorst en Ronella Grootens daar verstand van. Hein is kinder- en jeugdpsychiater en gepromoveerd op wilsbekwaamheid bij kinderen, Grootens promoveerde op informatievoorziening voor kinderen in onderzoek en ontwikkelde de strip ‘Anne en de Groeneneuzengriep’ om jonge deelnemers beter te informeren, Staphorst deed promotieonderzoek naar de ervaringen van kinderen die deelnemen aan onderzoek. Samen hebben ze hun kennis verwerkt in Kindenonderzoek.nl. “Ons eerste doel is dat kinderen actiever bij beslissingen over onderzoek betrokken worden”, zegt Hein, “en ons einddoel is dat kinderen beter geïnformeerd worden over medisch-wetenschappelijk onderzoek. Als we via de site meer kinderen kunnen bereiken is dat al winst, en als ze beter kunnen beslissen is dat nog mooier.”
Kindenonderzoek.nl is een bron van kennis voor iedereen die te maken heeft met medisch-wetenschappelijk onderzoek bij kinderen. Kinderen en ouders kunnen lezen wat medisch-wetenschappelijk onderzoek inhoudt, wat hun rechten zijn en hoe andere kinderen hun deelname aan onderzoek hebben ervaren. Kinderen kunnen anoniem een vragenlijst invullen over hun ervaringen met onder meer bloedonderzoek, allergietesten en MRI-scans, en suggesties geven om die minder vervelend te maken. De uitkomsten van de vragenlijst
worden direct verwerkt in een database voor zorgprofessionals en ethische commissies.
Voor ouders is er uitgebreide achtergrondinformatie en voor professionals informatie over wilsbekwaamheid, beleid en regelgeving, methodes om kinderen te informeren en betrekken, en wetenschappelijke literatuur. Bovendien staat op de site een vragenlijst die onderzoekers kunnen gebruiken om de belasting van hun onderzoek te meten, suggesties om die te verminderen, en bijvoorbeeld de Besliswijzer die kinderen de mogelijkheid geeft om goed geïnformeerd te beslissen of ze willen meewerken.
“Ons eerste doel is dat kinderen actiever bij beslissingen over onderzoek betrokken worden”
Ook de door Grootens ontwikkelde patiëntinformatiebrief voor kinderen is binnenkort op de site te vinden, samen met een database met plaatjes over onderzoeksprocedures die in de brief verwerkt kunnen worden, zodat kinderen beter begrijpen wat er gaat gebeuren. Onderzoekers kunnen de brief en plaatjes gratis gebruiken.
Reacties
Staphorst gaat bij onderzoekers en ethische commissies langs om de site onder hun aandacht te brengen. Ze ontvangt veel positieve reacties en voorstellen om de site uit te breiden. “Bijvoorbeeld een onderzoeksgroep in Groningen heeft kinderen gefilmd die vertellen over hun ervaringen in wetenschappelijk onderzoek. Dat zou goed op de site passen want we hebben nu alleen tekst en plaatjes. We hebben ook de vraag gekregen of we een database kunnen toevoegen met alle studies waaraan kinderen kunnen meedoen. Dat ligt wat lastiger want hoe ga je zoiets bijhouden, en gaan we dan voorwaarden aan de studies stellen? Over zulke dingen moeten we goed nadenken. Voor het uitbreiden en actueel houden van de site is het nodig dat we financiering vinden. Daar zijn we nu hard naar op zoek.”
Het recht op begrijpelijke informatie
Vereniging Samenwerkende Ouder- en Patiëntenorganisaties (VSOP) en Stichting Kind en Ziekenhuis vinden het belangrijk dat kinderen zelf meebeslissen over deelname aan onderzoek. Kind en gezin hebben het recht om goed geïnformeerd te worden zodat ze gefundeerd kunnen oordelen en beslissen. Zoals in het Handvest Kind & Ziekenhuis staat:
Artikel 4: Kinderen en ouders hebben recht op informatie. De informatie wordt aangepast aan leeftijd en bevattingsvermogen van het kind.
Artikel 5: Kinderen en ouders hebben recht op alle informatie die noodzakelijk is voor het geven van toestemming voor onderzoeken, ingrepen en behandelingen.
Handvest Kind & Ziekenhuis is in overeenstemming met het Kinderrechtenverdrag van de Verenigde Naties.
Kindenonderzoek.nl is een gezamenlijk initiatief van de Vereniging Samenwerkende Ouder- en Patiëntenorganisaties (VSOP), Stichting Kind en Ziekenhuis en Kind in Onderzoek (onderzoekers Ronella Grootens, Irma Hein en Mira Staphorst).
