Een bezoek aan de spoedeisende hulp zal nooit leuk worden, zeker niet voor kinderen. Maar het hoeft ook geen traumatische ervaring te zijn. De nieuwe Smiley van Kind & Ziekenhuis ondersteunt ziekenhuizen bij het kindgerichter maken van hun spoedeisende hulp.

Je kunt een perfecte kinderafdeling hebben met de mooiste voorzieningen en de beste zorg, maar als kinderen op de spoedeisende hulp terechtkomen, hebben ze daar niet veel aan. Daarom werkt de spoedeisende hulp van het Admiraal de Ruyterziekenhuis in Goes aan het vergroten van de kindgerichtheid. De afdeling heeft meegedaan met de pilot voor de nieuwe Smiley.

Een mooie dag in maart. De winterse griepgolf is net voorbij en het vriest of stormt niet, maar toch komt de ene na de andere patiënt binnen bij de spoedeisende hulp (SEH) in Goes. In het hokje achter de beveiligde toegangsdeur zit een verpleegkundige aan tafel haar boterhammen te eten, met de alerte blik van iemand die elk moment kan opspringen om in actie te komen. “Het is vandaag een gekkenhuis,” zegt ze. “Zó druk.” Een klein geluk: er zijn vandaag kennelijk nog geen kinderen van het klimrek gevallen of onder een auto gekomen. Alle patiënten zijn boven de achttien. Dat geeft Femke Schuurmans en Lizette Bustraan de kans om een rondleiding te geven langs de pas opgeknapte kinderkamers van de SEH. Schuurmans is kinderarts op de kinderafdeling en Bustraan teamleider zorg van de SEH.

TABLET

De SEH begint voor de meeste patiënten in de L-vormige wachtkamer. Kinderen hebben er hun eigen hoek, “zodat ze geen bloedende en spugende volwassenen zien,” zoals Schuurmans het beeldend uitdrukt. De ruimte is fris geschilderd en er liggen speelgoed en boeken. Aan de muur hangt een tablet met honderden spelletjes voor kinderen. ”De televisie komt nog,” zegt Bustraan. Die helpt nog wat meer met het afleiden van de aandacht.

Voor de twee kinderkamers van de SEH hoef je niet de hele afdeling over, want ze zijn vlakbij de ingang, ook weer om te voorkomen dat een kind per ongeluk een angstaanjagend tafereel ziet. Bustraan wijst erop dat de onderzoekstafel zo staat dat de patiënt de apparatuur aan de muur niet ziet. Rechts naast het bed hangt een groot beeldscherm waarop om de zeven seconden een nieuw plaatje verschijnt, van een jong katje, lammetjes of tekenfilmfiguren.

Op een beeldscherm aan de andere kant kun je filmpjes en televisie kijken, voor als het bezoek wat  langer duurt. Een dimmer op het licht kan de ontspanning nog wat meer bevorderen, maar het mooist is misschien wel de beamer die een patroon met stippen, vlekken of sterretjes over de muren en het plafond kan laten bewegen. Je zou bijna vergeten dat je in het ziekenhuis bent.

FANATIEK

Alles aan Bustraan en Schuurmans straalt uit dat ze helemaal gaan voor een Smiley voor de SEH. Ze zijn bloedfanatiek. Waarom? Schuurmans: “De zorg voor kinderen is hier echt goed, dus als er één SEH is die voor een Smiley in aanmerking komt, dan is het die van ons. De verpleging is betrokken bij de kinderen, ze zijn vriendelijk en hebben aandacht voor wat de kinderen nodig hebben, ook naar de ouders toe. En als je een Smiley aanvraagt, krijg je veel tips om het nog beter te doen. Dat vinden we belangrijk, we willen optimale zorg voor de kinderen.”

Op het moment van het gesprek is nog niet bekend of de afdeling inderdaad een Smiley heeft gehaald. De visitatiecommissie heeft wel een conceptrapport gestuurd. Bustraan: “Alle punten zijn gevisiteerd op Brons, Zilver en Goud. We zouden Zilver kunnen halen en hebben op een heleboel punten zelfs Goud gescoord. Maar het wordt waarschijnlijk toch eerst een Bronzen Smiley.” Ze kijkt even teleurgesteld. “Gisteren hebben we gehoord dat de kinderafdeling eerst Zilver moet halen voordat wij Zilver kunnen krijgen. Maar de kinderafdeling is er nog niet helemaal klaar voor, daar moeten we op wachten.” Schuurmans: “We hebben met de kinderafdeling in januari een Bronzen Smiley gehaald. We gaan nu waarschijnlijk verder voor Goud. Dan krijg je om de drie jaar een visitatie. Wij willen dat graag. Laat ze maar komen.” Bustraan: “Dan gaan wij ook voor Goud.”

“Als je een Smiley aanvraagt, krijg je veel tips om het nog beter te doen.”

FOLDERS

De inrichting van de kinderkamers scoorde Goud, maar voor de schriftelijke communicatie kreeg de SEH in eerste instantie een onvoldoende. Bustraan: “We hadden nog geen folders over rechten en plichten van het kind en over het participeren van ouders in de zorg. Die zijn we nu aan het maken.” Een Gouden punt van het Admiraal de Ruyterziekenhuis is de intensieve samenwerking van de SEH met de kinderafdeling en de tweewekelijkse gezamenlijke scenariotraining. Bustraan: ”Femke kiest elke twee weken een casus. Dan laat ze een SEH-arts, een SEH-verpleegkundige en een kinderverpleegkundige een rollenspel doen. Daarna wordt geëvalueerd wat goed en wat fout ging en welke punten we moeten aanpakken. Dat doen we nu anderhalf jaar. In het begin wilde niemand de beurt om het kind op te vangen, want dat vonden ze eng en spannend. Nu gaat het steeds makkelijker. Het trainen met scenario’s geeft zekerheid en vertrouwen.”

Schuurmans: “Dat merk ik ook in het reguliere werk. Als ze op de SEH bijvoorbeeld niet zeker weten hoe je een neusbril goed vastplakt bij een kind, dan bellen ze de kinderafdeling en dan komt de kinderverpleegkundige om het uit te leggen. Dat gaat heel gemoedelijk. Je weet wat de ander kan, wat je bedoelt en wat je van elkaar kunt verwachten. Zorg kun je altijd leveren, daar ben je voor opgeleid, maar door de scenariotraining is de samenwerking veel beter geworden.” Bustraan: ”En als je de afgelopen week iets heftigs hebt gehad, dan zeg je: het is goed om dat nog eens te trainen. Dat kan dan op heel korte termijn.”

Het klinkt allemaal fantastisch. Schuurmans: “Ik ben heel trots op onze SEH, en het is niet eens mijn afdeling.” Bustraan: “Iedereen die hier werkt is trots. We willen het goed doen, anders voelen we ons niet prettig.” Leidt de grote kindgerichtheid ook tot minder agressie op de SEH? Bustraan: “Dat is nou echt een vraag van iemand uit de Randstad. Wat dat betreft zitten we hier in Zeeland goed, er is bijna geen agressie.”

Schuurmans: “Maar het is wel een verschil of je heel benauwd in een klein kamertje naast het bed staat, of dat je rustig bij je kind kunt zitten, met een bakje koffie of thee erbij. Bij ons kunnen de ouders even tot zichzelf komen en hun bezorgdheid uiten.”

En het is niet eens duur om de omgeving kindvriendelijk te maken, zegt Bustraan. “Zoveel bijzondere dingen hebben we niet eens gedaan. Een televisie, een beamer, wat kost dat nou helemaal, op het budget van een ziekenhuis? En voor kindvriendelijke zorg zijn altijd sponsors te vinden. De licenties voor de computerspelletjes zijn door een bedrijf betaald, dat kost ons niks. Het gaat meer om bewustwording: hoe ga je met een kind om, hoe is de belevingswereld van het kind?” “En,” vraagt Schuurmans aan het eind van de rondleiding, “zou jij je kind hier naartoe brengen in een noodgeval?” Het is een beetje ver weg, maar anders zou het antwoord zeker ja zijn.

De lat ligt hoog

De Smiley voor de spoedeisende hulp kan nu aangevraagd worden. Je kunt gaan voor Brons, Zilver of Goud. Het Jeroen Bosch ziekenhuis in Den Bosch, Rijnstate Arnhem en het Admiraal de Ruyterziekenhuis in Goes hebben meegedaan aan de pilot. Ze zijn alle drie ‘geslaagd’.

Waarom zouden ziekenhuizen de nieuwe Smiley aanvragen? Dat is duidelijk, vindt Hester Rippen van Kind & Ziekenhuis. “2015 is door minister Schippers uitgeroepen tot het jaar van de transparantie. Daar sluit de Smiley bij aan. Ziekenhuizen kunnen er nog beter mee laten zien dat ze het perspectief van patiënten en transparantie over de kwaliteit hoog in het vaandel voeren. Onze Smileys hebben de kwaliteit van de zorg op de kinderafdeling omhoog gebracht. Nu kijken we over de muren van de kinderafdeling heen.” Voor de afdeling SEH is gekozen omdat veel kinderen via die poort het ziekenhuis binnenkomen. Rippen: “En juist daar zijn de angst en de pijn voor kinderen het grootst. Je komt er onverwacht en onvoorbereid. We willen bereiken dat kinderen zo min mogelijk gestrest en getraumatiseerd raken en we hebben gemerkt dat veel ziekenhuizen daar ook mee bezig zijn.”

Wat zijn de belangrijkste uitkomsten van de pilot? Rippen: “De pilot heeft ons veel nieuwe inzichten opgeleverd. De mooiste constatering vind ik dat een SEH op verschillende manieren kindgericht kan zijn en dat die manieren allemaal goed zijn. Het gaat om het gebruik van ruimtes, de route die een kind loopt en welke disciplines op de SEH aanwezig zijn. Heb je bijvoorbeeld een kinderverpleegkundige op de SEH of heb je een SEH-verpleegkundige met kinderen als aandachtsgebied? Dat kan allebei.” Denise Joseph, beleidsmedewerker Kind & Ziekenhuis: “Sommige ziekenhuizen hebben op de kinderafdeling een speciale spoedkamer. Daar kunnen kinderen overdag tussen negen en vier uur terecht. Een andere keuzemogelijkheid is om kinderen met bepaalde trauma’s naar een speciale behandelkamer op de kinderafdeling te laten gaan. Heel belangrijk is wel dat de teams er echt voor gaan, dat ze samen en vanuit hun hart met kindgerichtheid bezig zijn.”

Een algemene observatie tijdens de pilot is dat de logistiek op de spoedeisende hulp meer de boventoon voert dan op de kinderafdelingen. “Dat vinden ziekenhuizen logisch, maar wij vinden het vanuit de patiënt zeer belangrijk en haalbaar dat je het logistieke proces ondergeschikt maakt aan kindgerichte zorg. En we weten nu ook zeker dat het haalbaar is.” Joseph: “Als een kind bijvoorbeeld gips krijgt, is het handig om eerst uit te leggen wat er gaat gebeuren en hoe het werkt.

Dan weet het kind waar het aan toe is en het zetten van gips gaat stukken beter, met minder stress.” Rippen: “Vooral de juiste pijnbestrijding is heel belangrijk. Als je verwacht dat een kind geprikt moet worden, smeer je direct Emla-crème op beide handen en aan de binnenkant van de ellebogen. Want als het niet lukt aan de ene kant, heb je van tevoren gezorgd dat je zonder problemen op een andere plek kunt prikken. Misschien smeer je dan te veel Emla, maar vanuit het kind gedacht is het fijn.”

CRITERIA

Voorafgaand aan de pilot zijn samen met kinderen, jongeren, ouders en zorgprofessionals dertig criteria en vier thema’s geformuleerd. Samen maken ze de eisen behoorlijk hoog. Is dat wel haalbaar voor ziekenhuizen? Rippen denkt van wel. “In de pilot hebben we al gezien dat de ziekenhuizen Zilver of Goud kunnen halen als ze bereid zijn om er flink aan te trekken. We hebben de lat met opzet hoog gelegd omdat we de kindgerichtheid willen verbeteren. Daar is ons keurmerk voor. We merken dat het een positief effect heeft omdat ziekenhuizen naar elkaar kijken en daardoor net een stapje harder lopen. Voor kinderen, jongeren en ouders kunnen we op deze manier heel duidelijk en inzichtelijk maken wat ze van de SEH in een bepaald ziekenhuis mogen verwachten. We roepen alle ziekenhuizen met een SEH op om zich te melden, in het belang van kinderen en jongeren.”

Heleen Schoone