Een doeltreffend project met een positief effect op kinderen
Een situatie schets van belonen:
Job (4 jaar) valt thuis van de trap. Hij gaat per ambulance naar het ziekenhuis en krijgt een troostbeer. Aan het eind van het bezoek aan de spoedeisende hulp krijgt hij een muntje om een mini cadeautje uit de automaat te halen. Helaas moet Job geopereerd worden. Wachtend op de anesthesist loopt er een onbekende dokter langs die hem een fleurig kaartje geeft. Eenmaal op de operatietafel troost de anesthesist hem door te zeggen: ‘mama koopt straks vast een mooie ballon voor je’. In de tijd dat de ouders wachten, kopen ze natuurlijk de beloofde ballon en ze kiezen ook nog zijn favoriete autootje. De operatie is achter de rug en bij het verlaten van de recovery krijgt Job de gebruikelijke dromedarisknuffel. Na het maken van de controlefoto mag hij op de röntgenafdeling een moestuintje van de AH uitkiezen.
Job moet minstens een nacht blijven maar hij wil de nodige medicijnen niet innemen. Het alternatief, een infuus, lukt tot twee keer toe niet, hij krijgt twee prikcadeautjes.
De volgende dag wordt aan de pedagogisch medewerker gevraagd of zij een stickerkaart en cadeautje wil regelen om Job te stimuleren tot inname van de medicijnen. Zij overlegt met de ouders en hoort wat hij de vorige dag allemaal heeft gekregen.
Bewust
Een kind belonen is een veelgebruikt middel in het ziekenhuis. Kinderen krijgen zo, na negatieve ervaringen die zij opdoen, ook positieve ervaringen. Maar gebeurt belonen altijd op een bewuste en voor het kind effectieve manier? Waarom en wanneer beloon jij als medewerker? Letten we op wat een kind al gekregen heeft? Kijken we naar de leeftijd en interesse van kinderen?
Als ik huil, krijg ik een cadeautje?
Vragen we het kind en de ouders wat zij willen? Hoe werkt het leerproces bij kinderen: ‘Als ik huil, krijg ik een cadeautje’? Is de verhouding tussen de negatieve ervaring en de positieve bekrachtiging nog wel in balans?
Naar aanleiding van dit soort vragen is de pedagogische zorg van het Wilhelmina Kinderziekenhuis (WKZ, onderdeel van het UMCUtrecht) het project ‘Bewust Belonen’ gestart. Met als doel: In het belang van het kind ziekenhuisbreed vanuit één visie bewust belonen.
Om dit doel te bereiken zijn de volgende stappen gezet:
- Inventarisatie van meningen en ideeën van kinderen, ouders en medewerkers over belonen
- Inventarisatie van bestaande beloningssystemen op verschillende afdelingen
- De visie bepalen en een theoretische onderbouwing en gebruikerstips schrijven
- Ontwikkelen van een herkenbare box met daarin een verantwoord en veilig assortiment beloningsmaterialen gesorteerd naar leeftijd
- Interne en externe kennisoverdracht
Effectief
Een optimaal positief effect van belonen wordt bereikt wanneer belonen bewust wordt ingezet. In het ziekenhuis doen zich twee situaties voor:
Belonen als middel voor gedragsverandering
De gedragstheorie leert ons dat gedrag toeneemt als er iets positiefs op volgt. Dus als een kind moeite heeft met het innemen van zijn medicijnen of dit zelfs weigert, kun je samen een beloningsysteem bedenken. Het belonen van het WEL innemen van de medicijnen heeft dan als gevolg dat het kind steeds gemakkelijker de medicijnen neemt.
Belonen tijdens en na medisch handelen
Het geven van complimenten tijdens en een kleine beloning na een medische handeling zorgt ervoor dat:
- Het zelfvertrouwen van het kind toeneemt
- Het kind iets positiefs ervaart naast vervelende dingen
- Het coöperatieve gedrag versterkt wordt
Jeremy: ‘Een sticker helpt omdat ik me na de prik dan blijer voel.’
Denk in beide situaties aan het volgende:
- Werk samen met de ouders. Overleg wat past bij hun opvoedingsstijl.
- Houd rekening met kindfactoren zoals: leeftijd, ziektebeeld, karakter en interesse. Maar ook met omgevingsfactoren zoals: duur van de opname of beperking door de ziekenhuisapparatuur.
- Bied duidelijkheid over bijvoorbeeld; welk gedrag wordt beloond, wat krijgt het kind daarvoor, wie geeft de beloning en hoe lang ga je door met belonen.
- Wees consequent. Kom gemaakte afspraken altijd na. Beloon alleen als het gewenste gedrag behaald is.
- De beloning moet relevant zijn. Een kind moet de koppeling tussen gedrag en beloning kunnen maken. Uit dat oogpunt heeft belonen onder de twee jaar nog geen effect.
Tot slot
Door het project ‘Bewust belonen’ is er nu voor alle kinderen die in het UMC Utrecht komen een eenduidig beleid. Op vele plaatsen staat al een Bewust Belonen Box. Door discussies en kennisoverdracht gaan medewerkers bewuster om met het geven van beloningen.
Aline Kalisvaart en Sterre van Oosten Slingeland,
pedagogische zorg Wilhelmina Kinderziekenhuis, onderdeel van het UMCUtrecht
Heeft u vragen?
Voor vragen of informatie over bijvoorbeeld de ‘Theoretische onderbouwing Bewust Belonen’ of de ‘gebruikerstips’ kunt u mailen naar : bewustbelonen@umcutrecht.nl.
