Kindermishandeling en verwaarlozing gebeuren in alle landen en in alle lagen van de samenleving, maar worden onvoldoende opgemerkt. Augeo wil daar iets aan doen, onder meer door professionals te helpen om verwaarlozing en mishandeling beter te signaleren en erop te reageren. Dat gebeurt sinds 2008 met onlinetrainingen voor artsen en verpleegkundigen en voor professionals in het onderwijs en andere sectoren. In ziekenhuizen spelen artsen en verpleegkundigen een cruciale rol bij het tijdig herkennen van kindermishandeling, zodat hulp kan worden gegeven aan ouders en kinderen. Bijna alle ziekenhuizen in Nederland hebben hun verpleegkundigen en artsen van de afdeling Spoedeisende Hulp geschoold met e-learning van Augeo academy.

Jaarlijks bezoeken 140.000 kinderen de spoedeisende hulp. Uit onderzoek is bekend dat 5-10% van de verwondingen bij deze kinderen is veroorzaakt door mishandeling. En toch werden in 2007 bij Veilig Thuis slechts 677 meldingen gedaan door professionals uit het ziekenhuis, terwijl je op grond van de cijfers enkele duizenden meldingen zou verwachten. Van de mogelijkheid om advies te vragen bij Veilig Thuis werd ook weinig gebruik gemaakt. Heel veel kinderen bleven hierdoor uit beeld en kregen geen hulp. Uit onderzoek van de Inspectie voor de Gezondheidszorg bleek bovendien dat in minder dan 10% van de ziekenhuizen continue scholing over kindermishandeling en verwaarlozing geboden wordt. Ziekenhuizen wilden en moesten er iets aan doen, ook omdat ze door de Inspectie voor de Gezondheidszorg werden verplicht om een meldcode voor huiselijk geweld en kindermishandeling op te stellen.  Ze stonden voor de grote uitdaging: hoe kunnen we zoveel mogelijk medewerkers opleiden in een korte tijd, op een flexibele en effectieve manier en tegen zo laag mogelijke kosten? Dat was de aanleiding voor Augeo om e-learning te ontwikkelen en de start van Augeo academy. Samen met zes ziekenhuizen in de provincie Utrecht is gestart met het ontwikkelen van cursussen voor artsen en verpleegkundigen.

Herkennen

Augeo academy is een onlineplatform waarop artsen en verpleegkundigen scholing kunnen volgen over het herkennen en de aanpak van een vermoeden van kindermishandeling, en hoe ze hier met ouders over kunnen communiceren. Alle cursussen zijn samen met onder meer de Nederlandse Vereniging voor Kindergeneeskunde (NVK) en de beroepsvereniging voor verpleegkundigen V&VN ontwikkeld, om er zeker van te zijn dat de in het scholingsmateriaal gepresenteerde werksituaties realistisch zijn en aansluiten op de praktijk.

Ook ouders maken zich zorgen om hun kind, zelfs als ze het mishandelen

Inmiddels heeft Augeo veertigduizend medische professionals geschoold, binnen en buiten het ziekenhuis. De effectiviteit van de onlinecursussen is wetenschappelijk onderzocht door UMC Utrecht en gepubliceerd in ‘The archives of diseases of childhood‘. Uit dit onderzoek blijkt dat verpleegkundigen na het volgen van een onlinecursus zowel meer als betere signaleringsvragen stellen aan patiënten en ouders en zich beter toegerust voelen om mishandeling te herkennen. Binnen de ziekenhuizen zijn bestaande screeningsinstrumenten verbeterd en is een nieuw screeningsinstrument voor oudersignalen, de kindcheck, als verplicht onderdeel aan de meldcode toegevoegd.

De succesvolle combinatie van het toezichtkader vanuit de inspectie, het structureel gebruik van screeningsinstrumenten, ondersteund met onlinescholing van Augeo en de Wet meldcode kindermishandeling heeft geleid tot een betere signalering. Binnen vijf jaar is het aantal meldingen door professionals in de ziekenhuizen meer dan verdubbeld. Tegelijkertijd is het aantal adviesvragen aan Veilig Thuis door medewerkers van ziekenhuizen meer dan verdriedubbeld. Dat betekent dat duizenden bedreigde kinderen nu in beeld zijn bij Veilig Thuis. Nog belangrijker is dat in deze gezinnen hulpverlening gestart kan worden.

Beter bespreekbaar

Ook de media zijn meer aandacht aan kindermishandeling gaan besteden. Daardoor is het een onderwerp geworden waarover ouders kunnen praten met vrienden en familie. Ouders durven wat vaker te zeggen ‘Ik weet dat ik gelukkig en dankbaar zou moeten zijn met de baby, maar ik ben zo moe en ik moet de hele tijd huilen. Help me alsjeblieft.’

Voor professionals is het door de media-aandacht gemakkelijker geworden om met ouders een gesprek te voeren over vermoedens van kindermishandeling, zonder direct te komen met beschuldigingen en verwijten. Ook de Inspectie voor de Gezondheidszorg speelt een belangrijke rol. De inspectie heeft ziekenhuisdirecties gewezen op hun verantwoordelijkheid om medewerkers scholing te laten volgen, een meldcode op te stellen en een coördinator kindermishandeling aan te stellen. Daarmee heeft de inspectie de houding van zowel zorgprofessionals als directies beïnvloed.

Het resultaat van deze ontwikkelingen is dat professionals de problemen gestructureerd kunnen benaderen. Door de onlinetrainingen weten ze niet alleen welke verwondingen typerend zijn voor kindermishandeling, maar ook hoe en waarom kindermishandeling zich kan ontwikkelen, want er zit altijd een verhaal achter. Daardoor is de mishandeling beter te plaatsen. Doordat artsen en verpleegkundigen weten waar ze het over hebben, hebben ze meer zelfvertrouwen. Bij verdenking van mishandeling zijn ze daardoor beter in staat om met ouders te bespreken dat ze zich zorgen maken over wat ze bij het kind waarnemen. Zo’n gesprek lijkt bedreigend, maar het kan voor ouders juist een opluchting zijn. Ook ouders maken zich zorgen om hun kind, zelfs als ze het mishandelen. Die zorgen zijn de reden waarom ze naar het ziekenhuis komen. Als je aansluit bij de zorgen van ouders is het goed mogelijk om met ze te bespreken wat je vermoedt, de riscofactoren en beschermende factoren in het gezin in kaart te brengen en samen naar een oplossing te zoeken. 75% van de ouders geeft achteraf aan dat ze blij zijn dat het probleem op tafel ligt en kan worden besproken.

Andrea Smits, accountmanager projects, Augeo
Ingrid Russel, kinderarts sociale pediatrie, Wilhelmina Kinderziekenhuis Utrecht