In 1865 opende de Amsterdamse armendokter Samuel de Ranitz op de Oudezijds Achterburgwal in Amsterdam een kinderziekenhuis met 12 houten kribben. Dat gebeurde twee jaar eerder al in Rotterdam. Dit initiatief dat met particulier geld werd gerealiseerd was het begin van wat later het Emma Kinderziekenhuis zou worden. Een belangrijke verandering, want voor die tijd was er nauwelijks aandacht voor het zieke kind. Zorg werd thuis geleverd en dan alleen voor de welgestelden. Armen konden worden opgenomen in één van de gasthuizen maar daar werden patiënten ‘verzorgd’ door schooiers en keukenmeiden.
Tweede helft van de 19de eeuw was het een dynamische tijd: de industriële revolutie was in volle gang, Amsterdam barstte letterlijk uit zijn voegen, de medische zorg kreeg een grote stimulans door het wetenschappelijk onderzoek, Anna Reynvaan maakte van verpleegkunde een vak en misschien wel het belangrijkste: er werd een begin gemaakt met de aanleg van waterleiding en riolering.
De omstandigheden aan de Oudezijds waren primitief: geen isolatiemogelijkheden, kleine ruimte en vrijwel geen voorzieningen. Tien jaar later al opende de Ranitz aan de Sarphatistraat een spiksplinternieuw kinderziekenhuis dat vanaf 1899 de naam Emma Kinderziekenhuis draagt. Het ziekenhuis breidt in de jaren daarna uit met een zuigelingenafdeling waar de bekende kinderarts Cornelia de Lange de scepter zwaait, met een operatiekamer en een polikliniek. Begin twintigste eeuw is het kinderziekenhuis heel succesvol met het ontwikkelen en de toepassing van het difterievaccin. De oorlog is moeilijk met veel ondervoede kinderen gedurende de hongerwinter.
Foto rechts: Viering honderdjarig bestaan van het Emma Kinderziekenhuis op 5 mei 1965. De spanning voor het koninklijk bezoek.
Na de oorlog zijn de meeste infectieziekten onder controle en verschuift de aandacht naar chronische aandoeningen als Cistic Fibrosis (taaislijmziekte) en kanker. Ook daarin is het ziekenhuis succesvol en prominent. In 1988 wordt het Emma Kinderziekenhuis een onderdeel van het AMC waar het wordt samengevoegd met de daar reeds bestaande kinderafdelingen. De aandacht wordt dan gericht op het versterken van de maatschappelijke positie van kinderen en gezinnen met een chronische aandoening. Dat heeft geleid tot een aantal initiatieven zoals Emma at Work, het uitzendbureau voor jongeren met een aandoening of chronische ziekte. De laatste stap in de patiëntenzorg is de ontwikkeling van wat wel Family Integrated Care genoemd wordt. Het versterken van de rol van de familie bij het overnemen van zorgtaken met de bedoeling de ziekte van het kind zo goed mogelijk in te passen in het gewone leven en dat zo min mogelijk negatief laten beïnvloeden.
Het Emma Kinderziekenhuis AMC is een academisch kinderziekenhuis. Dat wil zeggen dat wij ons vooral richten op kinderen en jongeren met complexe en bijzondere aandoeningen. Wij proberen die zorg steeds te verbeteren door wetenschappelijk onderzoek uit te voeren naar ziekten die we (nog) niet helemaal begrijpen en door artsen en verpleegkundigen op te leiden die in staat zijn de resultaten van het onderzoek toe te passen. Dit alles moet vorm geven aan onze ambitie om elk kind het maximale uit het leven te laten halen.
150 jaar kindergeneeskunde wordt op mooie wijze vormgegeven op een expositie in het Stadsarchief Amsterdam (Vijzelstraat 32) onder de titel Tussen Ziek en Beter. Daar is eveneens een mooie documentaire te zien over hetzelfde onderwerp. In oktober van dit jaar zal koning Willem Alexander het volledig gerenoveerde Emma Kinderziekenhuis AMC openen. De laatste stap in die renovatie is de bouw van een nieuwe afdeling IC Neonatologie waar we ouders en kinderen dezelfde zorg en service willen aanbieden als in de rest van het Emma. Zodra we daarvoor voldoende geld bijeen hebben gebracht, starten we met de bouw ervan.
Robert Simons
Verpleegkundig bestuurder Emma Kinderziekenhuis AMC
Twee kleurenfoto’s: Het hedendaagse Emma Kinderziekenhuis AMC na de grote verbouwing, 2013. Fotograaf: Mike Bink.
